t

Glosario

[últ. rev.: 13/09/2023]ImprimirAlternar visualización dos exemplos
tempo s. m.
1. 'tempo, período temporal máis ou menos longo, época determinada, vida'
3.1 Mui gran temp’á, par Deus, que eu non vi / quen de beldade vence toda ren||233.15 e pois meu tempo tod’assi passei||235.5 Ca ja eu tal temp’ouv’, e atendi / outro mellor, e aquele perdi||243.20 e estou / atendend’aquel temp’, e non chegou||277.4 Nas graves coitas que ei de sofrer / non poderia outro ome viver / nen eu fezera temp’á i passado||294.22 se vos pesar mia morte e vos prouguer mia vida, / como en outro tempo foi d’Arec Enida||297.13 E, mia sennor, tempo seria ja / de vos nembrardes de me non leixar / en tan gran coita, com’eu viv’, andar||317.2 Nostro Sennor, que non fui guardado / d’eu en tal tempo com’este viver||317.7 a que mal tempo eu sõo chegado!||317.9 Que mal fui eu desaventurado / que en [a]tal tempo fui ben querer / atal dona||379.5 e tal tempo verra / que mia sen[h]or fremosa morrerá||384.20 que vos morreo á gran temp’, e por én / vós pola morta trobar non devedes||408.2 – [D]izen, sennor, ca dis[ses]tes por mí / que foi ja temp’e que foi ja sazon / que vos prazia d’oirdes enton / en mí falar||411.13 mais quer’a Deus rogar / que me leixe meu temp’assi passar||424.14 ca melhor m’é ca tal vida viver / e ca meu tempo tod’assi passar||459.8 e des i pera meu corpo levarei ta[l] guisamento / que nunca en nen un tempo trouxo tal Pero Sarmento||495.23 E certo podedes saber / que, pero s’o meu tempo sal / per morte, non á ja i al, / que me non quer’end’eu doer||525.9 tod’aquel temp’eu ei de ben||527.5 pois tamanho temp’á que guareci / sen seu mandad’oir e a non vi||539.8 ca des aquel tempo, senhor, / que vos vi e oi falar, / non perdi coitas||541.3 mais os que troban no tempo da frol / e non en outro sei eu ben que non / an tan gran coita no seu coraçon / qual m’eu por mia senhor vejo levar||541.14 e que s’alegrar / van eno tempo que ten a color / a frol consig’...||541.16 e, tanto que se for / aquel tempo, log’en trobar razon / non an||544.8 ca mui gran temp’á que ando coitado, / se eu podesse, po-la ir veer||561.2 Amor fez a mí amar, / gran temp’á, ũa molher / que meu mal quis sempr’e quer||576.19 E assi pode seu tempo passar, / quando con prazer, quando con pesar||596.3 Por Deus, amigo, quen cuidaria / que vós nunca ouvessedes poder / de tan longo tempo sen mí viver!||598.20 ca, per bõa fe, / mui gran temp’á que este mal passou / per nós||603.8 Ergeu-se ledo e riio ja-que / (o que mui gran temp’á que el non fez)||604.1 Gran temp’á, meu amigo, que non quis Deus / que vos veer podesse dos olhos meus||604.7 Non vos vi, á gran tempo, nen se guisou, / ca o partiu mia madr[e]||604.14 Que vos non vi á muito e nulha ren / non vi des aquel tempo de nen un ben||612.3 ora vej’eu a gran falsidade / con que mi vós á gran temp’andastes||624.9 se m’algũu tempo quisera leixar / ela servir||625.5 e leix’a min pas[s]ar / as[s]i meu tempo||639.3 pero que eu, gran temp’á, ben servi / ũa dona que me ten en poder||644.1 Direi-vos agor’, amigo, camanho temp’á passado / que non pudi veer cousa ond’ouvesse gasalhado||719.6 se se veen ou se x’[e]stan / ou a que tempo se verran||772.11 mais tempo de jogadores / ja çafou!||783.17 atender temp[o] e non se queixar / e leixar ja avol tempo perder||783.18 atender temp[o] e non se queixar / e leixar ja avol tempo perder||877.10 senon dos tempos grandes traspassados / que acordades, e sodes pastor||877.13 de que tempo podiades se[e]r / quand’estragou ali o Almançor?||888.59 Dar, que valia, / compria / seu tempo, fogia / por s’ir asconder||897.25 e muit’á ja que m’en seu poder ten / ben de-lo temp’u soian amar||928.6 mais farei-lh’eu por én, / ... / que and’ũu tempo sen meu ben-fazer||964.14 e tenh’amiga que faz mui bon sén, / [e] pod’o tempo passar en prazer||965.4 tal tempo vos ven!||965.14 mudan-s’os tempos e muda-s’o al||1014.13 E gran temp’á que lh[o] eu entendi||1021.7 Mui gran temp’á, e tenho que é mal, / que vos non oi ja cantar fazer||1021.13 Ja m’eu do tempo acordar non sei / que vos oisse fazer un cantar||1037.5 ca daquel tempo que migo guarir / atanto perderá quanto dormir||1037.7 E quen ben qu[is]er seu tempo passar, / u é con sa senhor, non dorme ren||1037.15 pero dormir tempo perdud[o] é||1056.9 e, pois meu temp’assi pass’e passei||1063.1 Non sei eu tempo quand’eu nulha ren / d’Amor ouvesse ond’ouvesse sabor||1065.25 e, pois meu temp’assi me sal / amand’eu vós, dev’a querer / ante mia morte ca viver / coitad’, ...||1101.8 Podera seer cobrado / por ũu mui gran tempo fero / se dissesse: «Partir quero»||1114.10 e gran temp’á ja, per bõa fe, / que non foi i ||1121.13 Se m’el desejasse tanto / como dizia, logo ant’o / tempo que disse verria||1172.1 Mui gran temp’á que servo ũa senhor||1175.2 Rogo-te, ai Amor, que queiras migo morar / tod’es[te] tempo enquanto vai andar / a Granada meu amigo||1175.5 Rogo-te, ai Amor, que queiras migo seer / tod’este tempo enquanto vai viver / a Granada meu amigo||1175.7 Tod’este tempo enquanto vai andar, / lidar con mouros e muitos matar, / a Granada meu amigo||1175.10 Tod’este tempo enquanto vai viver, / lidar con mouros [e] muitos prender, / a Granada [meu amigo]||1193.3 e por que as non fazia / no tempo que meu amigo / soia falar comigo?||1196.3 mais perdi / quanto tempo, meu amigo, / vós non vivestes comigo||1247.3 e non catades tempo nen sazon / a que venhades comigo falar||1250.6 filh’aquel ben que lhi Deus quiser dar / e leix’o máis e pass’o temp’assi||1250.13 E ben sabedes camanho temp’á / que m’eu daquest’, amigo, receei / en que somos||1318.6 e por esto diz que se quer tornar / u, gran temp’á, serviu e afanou||1319.14 a bõa fe lhe conven a jurar / que a non le[i]xe en neun tempo ja||1335.7 que ja tempo á que o mouro fodia||1416.23 Ca o doente de que el pensou / por un gran tempo se mui ben saou||1543.16 Ca passou temp’e trastempados son||1549.15 Assi and’eu meu tempo perdend’i||1553.14 que ja máis nunca veerá / en nen un temp’a face de Deus||1587.25 E non sabemos, de-los tempos d’ante, / tan bõo meestre||1636.20 mui gran temp’á que non foi en Carrion / nen mi deron meu jantar en Monçon
2. 'ocasión, momento, período concreto'
275.17 Destas coitas eu podia falar / come quen as padece cada dia, / mas non é tempo ja nen me valria||1038.3 que lhi faça ben, e ja temp’era||1059.16 temp’era ja, lume dos olhos meus, / de mi fazerdes [aver algun be / de vós||1247.15 e cata temp’e sazon pera ir / u ela ést’, ...||1317.4 ca el non cura sol / de a querer per seu tempo cavar / e a máis dela jaz por adubar||1317.11 ca en tal tempo a mandou podar / que sempr’e[la] lhe ficou decepada||1653.26 Aquel temp’avemos ja
Existen algúns usos de tempo, que admite tamén o cualificativo gran ou a presenza de determinantes, en que funciona como un verdadeiro complemento circunstancial (‘durante tempo’)
243.14 e atender temp’e no’me queixar||265.17 se ll’algun tempo fiz pesar, por én / me leix’assi desemparad’andar||442.9 – [S]ennor fremosa, muito mal levei / sofrendo tempo||483.4 Pero da Pont’á feito gran pecado / de seus cantares, que el foi furtar / a Coton, que, quanto el lazerado / ouve gran tempo, el xos quer lograr||566.7 por én querede, pois que eu, senhor, / ..., / que algun tempo sábia que é ben||720.15 ca se faz que vós andades, / ..., / gran tempo que non tornades, / enton quando non oides, / amigo, de mí mandado, / [se sodes enton coitado]||877.6 [e] que vos faz viver / tan gran tempo que podedes saber / mui ben quando naceu Adan e Eva
3. 'duración dunha parte ou movemento musical'
1417.27 mais-los trobadores travar-vos-an / ja-que nos tempos, que ben non gardastes
4. 'idade'
1435.35 ca toda molher / o tempo cata
5. 'estado da atmosfera, condicións meteorolóxicas'
678.4 E, se fezer [bon] tempo e mia madre non for, / querrei andar mui leda e parecer melhor||1414.5 que tanto dades que bon tempo faça / ben como mao nen como boança||1414.16 E nunca oimos d’outr’ome falar / que non temesse mal tempo do mar||1478.3 e aqui dura muit’o tempo mao, / e vós e[n] esto mentes non metedes||1507.9 mai-lo bon tempo tornou, / creceu a erva||1624.17 ca, en inverno e per qual tempo quer, / sempre lhe vejo çapato dourado

aver tempo 'pasar tempo desde'
Esta expresión introduce sempre unha cláusula por medio de que
11.2 Sazon é ja de me partir / de mia senhor, ca ja temp’ei / que a servi||235. ca ja eu tal temp’ouve que morei / u a podia eu mui ben veer||809.4 e ora me quero de vós partir / sen galardon de camanho temp’ei / que vos servi

ante tempo loc. adv. temp. 'antes de tempo, prematuramente'
1048.22 non lhi digan como m’el fez morrer / ante tempo porque se foi d’aqui||1528.10 este poder ante tempo d’el-rei / Don Fernando ja lhi viron aver
a seu tempo loc. adv. temp. 'no seu momento'
1318.11 por én quer-s’ir a seu tempo passar / u, gran temp’á, serviu e afanou