t

Glosario

[últ. rev.: 15/04/2023]ImprimirAlternar visualización dos exemplos
tolher v. tr. e pr.
Este verbo pode rexer a preposición de
1. v. tr. 'quitar, tirar, librar de, tomar, arrebatar'
11.27 se mi-o logo a tolher oer / mia vezinha e mi-o sussacar, / mao vezinho per-sera||58.23 ca mi queredes i tolher / quant’oj’eu ei en que viver||64.2 Vós me tollede este poder / que eu ei de muito viver||67.6 Nostro Sennor lle ponna i / consello, se a El prouguer, / atal per que lla tolla én||68.6 mais que mester lle pod’aver / o que lle non pode toller / tal cuita como sigo ten?||75.6 todo vo-l’eu cuid’a sofrer / se m’end’a morte non toller||81.20 e toller-ll’-ei / est’ome por que me mal quer||81.22 E, pois ll’eu est’ome toller, / faça-m’ela mal se poder||88.7 senon quanto vos vej’, e sei / que mi-o queredes ja toller||100.12 nen Deus non me pode tolher / coita sen [eu] ante morrer||107.15 ca ja mi pouco durará / per morte que mi-o tolherá||122.12 e vós, por tollerdes-mi o sén, / nunca lles queredes per ren / esta mezcra de min creer||130.3 Nostro Sennor, como jaço coitado / morrend’assi en tal poder d’Amor / que me tolleu o sén||130.5 Tolle-me vós, a que non sei rogar / pola mia cuita nen vo-la mostrar||135.21 mais sei / que mi-o tollerá voss’amor||197.15 E pero máis toller non me podia / do que me tolle, pero m’ei pavor||197.16 E pero máis toller non me podia / do que me tolle, pero m’ei pavor||197.19 Que mi á máis a toller?||197.21 Nen vej’ela, que moiro por veer, / que ést’o máis que me toller podia||201.14 Pois mi ante vós en tan gran coita ten / e me tolleu, mia sennor, o dormir||205.5 pois que me cedo tolheu quanto ben / eu atendia no mund’, ...||205.8 ca tan bõa sen[h]or me foi tolher / qual El ja enno mundo non fara||207.6 pois que me foi tolher / quanto ben eu eno mund’atendia||207.16 pois quanto ben avia me tolhe[u]||230.3 ja [d]’ũa dona non me tolherá / ben, pero pode quanto quer poder||251.5 mais non me pod’ela tolher / por én / que lh’eu non quera gran ben||308.6 poi-la non vejo, me ven / tanto mal que non sei quen / mi-o tolla, pero mi al den||308.10 E, se eu mia sennor vir, / a que me toll’o dormir||321.5 mais Deus, que tolh’as coitas e as dá, / El dé gran coit’a quen coita non á!||321.13 mais Deus, que [tolh’as coitas e as dá, / El dé gran coit’a quen coita non á] / e l[h]a non tolha enquanto viver!||327.5 «A mia sobrinha mi tolheu / o sén, por que ando sandeu»||352.5 nunca me pode toller al / mal nen gran coita, senon mal / de morte||359.2 Muitos me preguntan, per boa fe, / preguntas q[u]e se devian [to]lher||379.1 Estes que m’ora tolhen mia sen[h]or, / que a non poss’aqui per ren veer||412.24 mais foron-mi-o toller / meus pecados||420.3 Nostro Sennor, que eu sempre roguei, / pola coita que m’Amor faz sofrer, / que mi-a tollesse e non quis toller / e me leixou en seu poder d’Amor||420.3 Nostro Sennor, que eu sempre roguei, / pola coita que m’Amor faz sofrer, / que mi-a tollesse||420.20 ca de pran al non sei / que me possa toller coita d’amor||432.9 senon de Deus, que me tolle o sén, / en me fazer tal sennor muit’amar||482.3 Tolhed’ala Do[n] / [...] / ca non é esta de Nostro Sen[h]or / paixon||532.17 pois me non queredes tolher / esta coita que non á par||554.4 mais sei que non / mi poderiades tolher, / per bõa fe, nen un prazer||554.11 mais ben sei / que me non podedes tolher / per ren nen un ben nen prazer||554.18 mais er / sei que non podedes tolher / o que en min non á, prazer, / des que vos non pudi veer||560.12 e partir-m’-ia de vos querer ben, / mais tolhe-m’end’o coraçon poder||578.13 ca mi non tolh’a mí ren||614.6 que lhi faria end’eu o prazer, / mais tolhe-m’ende mia madr’o poder||644.6 ca muit’á que non vi cousa que mi tolhesse desejo||650.3 e a mí nunca ben venha se eu vejo no mundo ren / que a mí tolha desejo / de vós u vos eu non vejo||849.16 non vos dira que tolher pod’a min / nen un ben que ela possa osmar / que dela ouvesse||882.18 cuidar me tolh’o dormir e o sén||914.13 Pero este mal mi tolherá / o sén||931.3 e Deus mi tolha parecer / e quanto de ben á en mí||986.9 mais sempr’aquesto rogarei a Deus / en tal que tolha El dos vossos dias, / senhor fremosa, e enada nos meus||987.27 u Sevilha a Mafomede tolheu / e erdou i Deus e Santa Maria!||988.8 que, quanto ben aqueste mund’avia, / todo lho Vós tolhestes en un dia!||990.7 leixou-lhi tant’ome sen prez, / e foi-lhi Don Lopo tolher||990.13 ca, par Deus, mal o cofondeu / quando lhi Don Lopo tolheu, / que o soia manteer||1001.9 que me tolleu o dormir e o sén||1059.15 por mi a morte tolher||1064.1 Ai Deus, e quen mi tolherá / gran coita do meu coraçon / no mundo||1064.11 no mund’outra cousa non á / que me coita nulha sazon / tolha se Deus ou morte non||1064.13 que me coita nulha sazon / tolha se Deus ou morte non, / ou mia senhor, que non querra / tolher-ma||1069.6 que mi averedes mui ced’a tolher / quanta coita me fazedes aver||1151.7 O meu amigo, que mi vós tolhedes, / ..., / i-lo quer’eu, [madre, veer]||1188.17 e, pois que mi-o vós tolhestes e melhor ca vós paresco, / non ajade-la [mia graça<||1218.2 ca el non mi tolhe a coita que trago no meu coraçon||1218.21 En mi tolher meu amigo filhou comigo perfia||1231.10 ca mi-o non tolherán se morte non||1231.26 ca sei, / per bõa fe, outras donas que an / falad’en como vo-lo tolherán||1234.5 – Porque, filha, des que o conhocestes / nunca punhou erg’en mi vos tolher||1246.6 que, sen vosso ben, creede per mí / que lhi non pode ren morte tolher||1310.8 que me non queiras meu sono tolher / pola fremosa do bon parecer, / que de matar ome sempr’á sabor||1310.14 Amor, castiga-te desto por én / que me non tolhas meu sono por quen / me quis matar e me teve en desden||1310.20 Amor, castiga-te desto, por tal / que me non tolhas meu sono por qual / me non faz ben [... -al]||1365.8 Tolhede-lh’o peitoral, / apertade-lh’o atafal / e non vos rengerá per ren||1395.12 voz de cabeça, que xi lhi tolheu, / ca fodeu tanto que lh’enrouqueceu / a voz e ora ja non canta ben||1474.21 que, sen ũu deles, sabede vós ben / que a non pode a morte tolher||1481.4 per boa fe, que mí chaman; mais a Nostro Senhor rogo / que, a tal, demo o tome, / per que tolhan o nome||1524.3 que non pod’aver / fisico que lh’ora possa tolher / aqueste mal que á de caentura||1546.16 Deus nunca mi a mí nada deu / e tolhe-me bõa senhor||1547.10 Morrera eu, se vos com’om’[a]masse / a mia senhor[a], que mi vós tol[h]estes||1570.19 a vós ũa tolher o sén / e dizerdes das outras mal||1621.8 E noutra parte tolheu mias naturas / en que eu soia a guarecer||1621.15 Non s’enfadou e tolheu-mi o testado, / de que me servian por San Joan||1657.20 quen lh’aquesta manha tolher / ben assi o pode matar
88.28 e toll’a min de vós pavor||126.10 e non os poss’end’eu tolher / nen o coraçon de cuidar / en vós||130.4 morrend’assi en tal poder d’Amor / que me tolleu o sén, e, mal pecado, / al me tolle de que me faz peor!||141.2 Meu Sennor Deus, se vos prouguer, / tolled’Amor de sobre mí||197.29 ca esta dona me tolleu poder / de rogar Deus||376.14 daqueste ben cuid’eu de min / que me non tolhades vós én / nada, sen[h]or||605.3 mais vedes que / mi-o tolhe daquest’, e non al||1071.5 Ir-m’-ei, ... / e des quand’eu ora de vós tolher / os meus olhos non [dormirán]||1350.12 e, a pesar dele, sen o seu grado, / non quer Vela de sobre sí tolher||1389.15 nen minguarán, ca mui ben as barata / de mui gran terra que ten ben parada, / de que lhi non tolhe nulh’ome nada||1515.16 pois que mi tolhes do cepo pavor / e de cantar, farei-t’eu sempr’amor||1667.14 Pero un cavaleiro sei eu, par caridade, / que vos ajudari’a tolher del soidade
2. v. tr. 'impedir, obstaculizar, estorbar, prexudicar'
134.19 mais tolle-m’én log’aqueste cuidar / vosso bon prez e vosso semellar||379.3 mal que lhes pes non mi-a poden tolher / que a non veja sen nen ũu pavor||641.3 e mia sobervia mi-o tolheu, / que fiz o que m’el defendeu||1052.2 Ir-vos queredes e non ei poder, / par Deus, amigo, de vos én tolher||1234.2 – Dizede, madre, por que me metestes / en tal prison e por que mi tolhestes / que non possa meu amigo veer?||1241.15 mais, pois vos cuidan o trobar tolher, / ora verei o poder que an sigo
605.9 mais vedes quen / me tolhe de vos non valer||900.25 por én me leixa de matar, / que aja sempre que doer / e que nunca possa toller / estes meus ollos de chorar
3. v. tr. 'paralizar'
302.14 Seu medo, poi-la vi atal, / que ouve me tolleo assi||927.11 e sempre achou / desmesura, que me tolheu||927.14 ca desmesura me tolheu
4. v. tr. 'cortar'
656.14 vós lhi tolhestes os ramos en que siian||656.17 vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan||656.19 Vós lhi tolhestes os ramos en que siian||656.22 Vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan
5. v. pr. 'desaparecer'
63.27 mor[r]er[ei] eu, e tolher-s’-á / gran coita [do meu coraçon]

tolher + det. + corpo 'danar fisicamente, quitar a saúde'
197.17 tolle-mi o corpo que ja nunca dia / éste, nen noite||1597.16 ca Deus me tolha o corp’e quant’ei
1084.16 Deus mi tolha este corp’e quant’ei
14.44-45 Que prazer / avedes de me tolher / meu corpo, que vos servia?

◆ IPr.: P2 tolhes, P3 tolhe ~ tolle, P5 tolhedes, P6 tolhen||IPt.: P3 tolheu ~ tolleu ~ tolleo, P5 tolhestes||IFt.: P1 tollerei, P3 tolherá ~ tollerá, P6 tolherán||SPr.: P2 tolhas, P3 tolha ~ tolla, P5 tolhades, P6 tolhan||SPt.: P3 tolhesse ~ tollesse||SFt.: P1 tolher, P3 tolher||Imp.: P5 tolhede ~ tollede||Inf.: P5 tollerdes