I. Edicións críticas: Michaëlis (1990 [1904]: 902-903); Panunzio (1992 [1967]: 121-123 [= LPGP 786]); Littera (2016: II, 293-294).
II. Outras edicións: Monaci (1875: 207); Braga (1878: 111); Machado & Machado (1953: IV, 374-375); Fernández Pousa (1956: 817-818); Juárez Blanquer (1988: 151-152).
8 naceu] nançeu V 10 en] eu B 12 quen] ꝙʷ B 13 jurar] uirar V 15 esto] estou B 18 ben] be V 20 sempr’avera] Senp’uera B; departir] deparar V 23 e xo] exou B 24 e] De B 26 riir] tijr V 31 Afons’] assons B
3 non o quis[e]] no’-no quis[o] Michaëlis : non’o quis[o] Littera 8 e] e[l]] Michaëlis 9 guaanhar] gaanhar Littera 19 m’i] mi Michaëlis, Panunzio, Littera 20 sempr’avera] sempre verá Michaëlis : senpre verá Panunzio; que] quen Michaëlis 22 xo amou] chamou Michaëlis : xamou Panunzio 25 nos] nus Michaëlis, Panunzio
(I) Que mal se soubo este mundo arranxar para que ninguén se fíe del! Nin Deus o quixo arranxar, aínda que o creou e o fixo firme; antes o quixo destruír, xa que fixo partir del a Don Telo, que sempre obrou e pensou ben (II) desde que naceu, e se esforzou sempre en gañar bondade e en acrecentar a súa fama, e nunca se preocupou por outra cousa; e quen ben considere as súas habilidades poderá xurar, certamente, que Deus as acabou todas.
(III) Mais a min deixoume isto con que me podo confortar: que sinto un gran gusto por falar do ben que fixo mentres viviu, e todo aquel que me ouvir sempre terá que falar sobre a moita boa fama que del ficou.
(IV) E Deus amou a Don Telo e para (xunto de) si o quixo levar e non se quixo lembrar de nós, pois así nos desamparou; e fíxoo máis por se rir e facer escarnio deste mundo, que sempre se gobernou con perfidia.
(1) E a quen ben o queira ouvir, que palabra dolorosa de ouvir! «Don Telo Afonso finou».
Esquema métrico: 4 x 8a 8b 8b 8a 8c 8c 8a (= RM 161:273) + 8c 8c 8a
Encontros vocálicos: 2 fi·ar; 9 gua·a·nhar; 22 xo‿amou
A composición de Pero da Ponte é un pranto pola morte de Don Telo Afonso de Meneses, ocorrida en 1238. Foi un nobre que destacou como militar nas campañas de Andalucía durante o reinado de Fernando III.
A presenza da variante quise, P1 de pretérito indicativo de querer, no v. 5 indica que se debe restaurar esta mesma forma nun verso que resulta hipométrico tal como foi copiado en BV. A variante –minoritaria– quise (cfr. quis ~ quiso), con manutención de -e final (< *quesit < quaesiuit; véxase Ferreiro 1999: §216c; 2016a: 133-135), fronte a quiso, é unha solución moi esporádica, como feze fronte a fezo (véxase nota a e 56.14 e 167.5).
Firmar ‘facer firme, tornar seguro’ (< firmāre) só reaparece en 336.12 (mais mentirei e firmarei log’al) con outro matiz semántico.
Levada pola ruptura estrófica, Michaëlis vese obrigada a converter a copulativa e no pronome el. Porén, coa ligazón interestrófica (cfr. Panunzio, que mantén e a pesar de a non considerar), o texto fica con pleno sentido:
que sempre ben fez e cuidou
des quando naceu, e punhou
sempr’en bondade guaanhar / ...
Para alén de contextos en que o pronome identificador sofre asimilación xeral, tras determinados ponomes ou formas verbais acabadas en -r ou -s (véxase nota a 5.10), esas formas pronominais poden presentar tamén asimilación en contextos inhabituais, tales como tras o indefinido todos, que normalmente vai acompañado do artigo. Cfr., pois, neste verso toda-las Deus acabou.
O feito de a lección <mi> de BV non presentar a grafía <mh> suxire a necesidade de segmentación do adverbio i, que evita unha sinalefa que convertería en hipómetro o verso: e tod’ome que m’i oir.
A diverxencia do texto enviado por B e V permite unha diferente fixación sempre vera (B) / sempr’avera (V). Neste caso, optamos pola lección de V, xa que a lección de B impide a correcta expresión e sentido da pasaxe. Isto é, ‘e calquera que me escoitar, sempre terá que falar sobre canta boa fama ficou del’:
e tod’ome que m’i oir
sempr’avera que departir
en quanto bon prez del ficou.
Ao mesmo tempo, véxase tamén neste verso (departir B vs. deparar V) a aparición en V do frecuente erro <a>/<ti>~<ci>, que nos cancioneiros italianos se rexistra con frecuencia: <para> B parti (18.18), <Maram> B Martin (115.8), <marã> B Martin (115.22), <ca aue> B cativ’e (118.13), <parar> B partir (627.9), <parado> BV partido (1326.21), <parar> V partir (1345.13), <conssenar> B consentir (1468.15), <ama> B cima (1489.47) etc.
Como xa explicitamos noutra sede (Ferreiro 2012a: 144-145), é transparente lección <xo amou> de BV no v. 23, coa aparición do pronome expletivo xe en crase con o, tal como acontece no v. 22:
E a Don Telo Deus xo amou
pera sí e xo quis levar.
Quizais arrastrada pola desconsideración da sinalefa xo‿amou, Michaëlis emendou o verso (E a Don Telo Deus chamou) e, posteriormente, Panunzio aínda alterou máis o texto cun fantasmal xamou en que pairan anacrónicos preconceptos lusitanizantes de teor fonético.
Aleive, hoxe adxectivo, é substantivo na lingua medieval, co significado de ‘aleivosía, perfidia’ (tamén en 1505.10).
Nous utilisons des cookies de tiers à des fins analytiques pour pouvoir connaître les habitudes de navigation (par exemple, les pages visitées). N'oubliez pas que si vous acceptez les cookies de tiers, vous devrez les exclure des options de votre navigateur ou du système proposé par des tiers.
Cliquez sur le bouton correspondant pour accepter ou rejeter les cookies :