919 [= Tav 94,8]
De Martin Moxa posfaçan as gentes

Esta cantiga fez Martin a si meesmo.

De Martin Moxa posfaçan as gentes
e dizen-lhe por mal que é casado;
non lho dizen senon os maldizentes,
ca o vej’eu assaz om’ordinhado
e moi gran capa de coro trager,
e os que lhe mal buscan por foder
non lhe vaan jajũar o seu pecado.
E posfaça del a gente sandia
e non no fazen senon con meiça,
ca o vej’eu no coro cada dia
[e] vestir capa e sobrepeliça;
e moito fala el i, moi melhor
diz: se por foder el é pecador,
non an eles i a fazer justiça.
 
 
 
 
5
 
 
 
 
10
 
 
 
 

Manuscritos


B 917, V 504

A rúbrica, copiada por Colocci, só foi transmitida por B.

Edicións


I. Edicións críticas: Lapa (1970 [1965]: 427); Stegagno Picchio (1968: 218 [= LPGP 624-625]); Lagares (2000: 116 [rúbrica]); Lopes (2002: 300); Arias Freixedo (2017: 257); Littera (2016: II, 73).
II. Outras edicións: Monaci (1875: 184); Braga (1878: 96); Machado & Machado (1953: IV, 274).
III. Antoloxías: Álvarez Blázquez (1975: 55); Landeira Yrago (1975: 198); Torres (1977: 370); Tavares & Miranda (1987: 90); Alvar & Beltrán (1989: 333-334); Jensen (1992: 222); Mongelli & Maleval & Vieira (1995: 56); Ferreiro & Martínez Pereiro (1996c: 164); Diogo (1998: 218); Arias Freixedo (2003: 616-617); Neves (2004: 74); Marcenaro (2006: 270); Magalhães (2007: 130); Alvar& Talens (2009: 556); Souto Cabo (2017: 170).

Variantes manuscritas


Rúbrica: a si mesmo] ase me/esmo B
Texto: 1 Moxa posfaçan] moya pos ffatam BV   2 por] pol B; casado] cassado BV   3 os] es B   4 assaz om’ordinhado] assaz homor dyn nhado B : assam homor dynnhado V   5 coro] cora V   7 jajũar] iamear B : iamuar V   8 posfaça] <   >faca B : piz faca V   9 non] nē B; fazen] façem V; senon] senor B; meiça] meyza B   11 e sobrepeliça] et sobre peliza B   12 moito fala] moyto faza B : ta oyto fala V   13 por] poy V; foder] fader B; el é] elle BV   14 justiça] iustica B

Variantes editoriais


Rúbrica: Martin a si meesmo] Martin a se mesmo Lagares : Martim [...] Lopes : Martim [Afonso Mar...?] Littera
Texto: 1 Moxa] Moya Lapa : Moia Littera   3 maldizentes] mal dizentes Lapa, Lopes   7 vaan jajũar] vaan jajũuar Lapa : vaan ja mu[d]ar Stegagno Picchio : vaam jajuar Lopes : vam já mear Littera   9 non no ... meiça] nõn’o ... maiça Lopes : non’o ... meíça Littera   11 [e] vestir capa] vestir [i] capa Lapa, Stegagno Picchio, Arias Freixedo, Littera : vestir a capa Lopes   12 e moito fala el i] e doito fala el e Lapa : e a eyto fala el e Stegagno Picchio : e moito faça el i Lopes : e doito fala el i Arias Freixedo   13 el] ele Lopes, Arias Freixedo, Littera

Paráfrase


(I) De Martin Moxa falan mal as xentes e dinlle, por mal, que é casado; non llo din senón os maldicentes, porque eu o vexo como un verdadeiro clérigo (con todas as ordes) e vestir unha gran capa no coro; e os que lle andan buscando mal por (el) foder non lle vaian cumprir penitencia polo seu pecado.

(II) Fala mal del a xente sandía e non o fan senón con malicia, pois eu véxoo no coro cada día e vestir capa e sobrepeliz; e moito fala el alí, moito mellor canta: se el é pecador por foder, non lles corresponde a eles facer xustiza.

Métrica


Esquema métrico: 2 x 10’a 10’b 10’a 10’b 10c 10c 10’b (= Tav 101:35)

Encontros vocálicos: 7 *va͜an

Notas


Rúbrica
  • Baseándose nunha errada lectura da rúbrica, en Littera cuestiónase a atribución da autoría desta cantiga a Martin Moxa e tamén a súa condición de autoescarnio: «A rubrica da cantiga só vem em B, onde se lê: Esta cantiga fez martim afa mar fmo (mas a sequência final não é clara) [...]. Stegagno Picchio leu: Esta cantiga fez Martin a si mesmo. A cantiga teria, assim, de ser entendida como um auto-escárnio, o que tem sido, de resto, o seu entendimento mais frequente. Não nos parece, no entanto, que esta hipótese se justifique, nem mesmo do ponto de vista paleográfico. Uma outra leitura possível seria Esta cantiga fez Martim Afonso [a] Martim [Moxa]» (Lopes & Ferreira & al. 2011-: http://cantigas.fcsh.unl.pt [consult. 25-3-2020]).

    No entanto, a lectura paleográfica da rúbrica en Littera é errada, polo que non se sustentan ningunha das dúas interpretacións propostas nin tampouco o cuestionamento da autoría de Martin Moxa.

Texto
  • 4

    Un ome ordinhado era un home coas ordes sacras, isto é, que exerce o sacerdocio, en face do presbítero (ordinado de missa), diácono (ordinado d’avangelho) e o subdiácono (ordinado de pístola), as categorías que se distinguen no Foro Real (cfr. Ferreira 1987: II, s.v. [ordĩar]).

  • 7

    As leccións <iamear>B e <iamuar> V favoreceron a aparición de lecturas diversas, mesmo contrapostas, nos diversos editores: jajũuar (Lapa, Lopes –jajuar–); ja mu[d]ar (Stegagno Picchio), já mear (Littera). Sen dúbida, a boa lección é a de V, que permite unha reinterpretación jajũar (talvez dunha anterior forma gráfica <iaiunar>), acorde coa expresión jajũar o seu pecado que aparece nunha narración na Crónica Geral d’Espanha de 1344:
    «E assy andarõ ataa que manheeceu. E, depois que foy manhãã, foronsse meter em hũũ mato espesso que estava desvyado do camynho e ouverõ de atender ally a noite, por que andavã canssados e pera hirẽ mais sem receo.
    E, elles jazẽdo ẽ aquelle mato, aconteceu assi que hũũ acipreste de Navarra, que andava a sua caça cõ seu açor, lançouho a hũa perdiz. E o açor foy dar con ella em aquelle logar onde elles jaziã. E, quãdo elle ally meteu os podengos, começarõ a ladrar. E o arcipreste parou mẽtes a que ladravã e vyos jazer acostados a hũũ vallo. E conheceu logo a iffante e o conde, per os ferros que tragia. E o arcipreste, quando os vyu, prouguelhe muyto, cuidando que lhe faria el rey por ello muyta mercee, se os tornasse aa prisom. E, quando os assy vyo, disselhes:
    – A la fe, treedores, nõ vos poderedes hyr, ca averedes de tornar ambos aas mããos del rey dõ Garcia e morreredes maa morte.
    E o conde disse:
    – Callate! Nõ faças assy, mas tẽnos puridade e vaite cõnosco, e darte hey ẽ meo de Castella hũa cidade por tua herdade por todo o sempre.
    E o arcipreste disse [que esto que nom o faria em nem hũa maneira], [salvo se o leixasse o conde comprir sua voontade com a iffante]. [E o conde lhe disse] que ãte queria seer morto que tal cousa se fazer. E elle disse que doutra guisa nõ faria nada. E a iffante, quando vyu que nõ podyam com elle per outra maneira /sic/, cuydou hu engano que lhe fezesse. Entõ disse a ifãte:
    – Arcipreste, pois que doutra guisa nõ pode seer, mais val que todos jajũemos hũũ pecado que avermos de morrer. Mas cõvẽ que nos alonguemos hũũ pouco, ẽ guisa que nos nõ veja o conde.
    Entõ se alõgou com ella hũũ pouco. E desy descalçou o arcipreste os panos meores e abraçouha».

  • 8

    É necesario refacer ecdoticamente as leccións <[   ]faca> de B e <piz faca>de V para fixar posfaça, en liña con posfaçan no v. 1.

  • 9

    Nótese a aparición de meiça (<malĭtĭam), un resultado (con evolución aí > eí que se rexistra con certa frecuencia; cfr. variantes do tipo seir etc.) que semella constituír un hapax, pois maliça, maleza e malicia son as formas máis comúns nos textos medievais (cfr. CGPA, s.v.). Cfr. nota a 888.11-12 e 1427.14.

  • 11

    A restauración dunha copulativa inicial de verso constitúe unha intromisión ecdótica de menor transcendencia do que outras actuacións editoriais (vestir [i] capa ~ vestir [a] capa en anteriores edicións), para alén da frecuente omisión da copulativa inicial de estrofa ou de fiinda nos manuscritos, e tamén de verso, como mostran os abondosos casos en que algún dos manuscritos ofrece a lección correcta: A vs. B (65.29, 117.12, 165.10, 174.12 etc.), B vs. V (424.14, 1195.16 etc.), V vs. B (403.6, 1614.20 etc.).

  • 12-13

    A partir dos erros na copia deste verso (cfr. <moyto faza> B, <ta oyto fala> V) os varios editores propuxeron lecturas pouco cinxidas á letra dos manuscritos, con refaccións diversas. Porén, a opción por moyto de B e fala de V resolve perfectamente o sentido da pasaxe: e moito fala el i, moi melhor / diz: ...

  • 13

    Nótese a unánime lección <fader> para foder que é estrañamente coincidente con <fader> en 491.15 e 19, así como con <ffadimalhas> fodimalhas (1449.4) e <fadi malho> B, <fadimalho> V fodimalho (1638.1).
    Por outra banda, é necesario interpretar <elle> como el é, a partir dunha grafía <ll>para un aparente ele: alén de se rexistrar en múltiplas ocorrencias de nullo nos apógrafos italianos (especialmente en B), <ll> só se acha de forma esporádica como grafía etimolóxica en voces con /l/ procedente, en xeral, da xeminada latina (ali, bailada, castelo, cavalo –e cavaleiro–, esmola, querelar, Varela, vassalo, Vilanansur etc. (con especial incidencia en ela, aquela e ele/s), moi esporadicamente na forma do pronome el (e mais do artigo el-) (véxase nota a 637.2), nalgunha asimilación do artigo ou do pronome (véxase notas a 6.32 e 918.11) e, finalmente, en voces co secuencia fonética [ɾl], que é transmitida sistematicamente en BV coa grafía <rll> (véxase nota a 392.9).

Buscar
    Non se atopou ningún resultado