I. Edicións críticas: Nunes (1972 [1932]: 32-34 [= LPGP 103-104]); Arbor Aldea (2001: 192); Lopes (2002: 471); Longo (2003: 20-21); Littera (2016: I, 71).
II. Outras edicións: Monaci (1875: 16-17); Braga (1878: 5); Michaëlis (2004 [1896-1905]: 512-513); Machado & Machado (1950: II, 223-224); Rios Milhám (2018b: III, 381).
III. Antoloxías: De la Iglesia (1886: II, 121-122).
3 aguarda] dauar da V 4 desaguisado] de sāguisado V 5 vos] uos BV; guarda] gudarda B 7 seus olhos] se golhos B : semolhos V; guarda] guarde V 8 cos] des V; talhado] falhado B 9 o] e V; vos] uos BV 10 leuarma eiy bõ dia B : lerarmia ero bon da V 11 faria] taria V 12 vos] uos BV 13 porque] poz qⁱ B : poz q̄ V 14 outras] oudes V; melhoria] uelhoria B : nelhona V 15 por] yō B; én] est V; o] e V 17 m’oje manda] moiremādo B : mo ꝗmado V 19 porque] par q̄ B 20 nunca] uūca B 21 que vos] q̄ q̄uos BV 22 Deus] deue V; valha] na lha B 23 que pero convosco] ꝙ̄ ꝑo cō uosto V 24 nimigalha] nomigalha B : ny migalha V
1 vós] vos Nunes, Lopes, Arbor Aldea, Longo, Littera 2 guarda] guard’a Lopes, Littera 3 nen] non Nunes; aguarda] dá guarda Lopes, Littera 5 dá] da[n] Nunes : da[m] Lopes, Littera 10 -m’-ia] -vos-i(a) Nunes 11 faria] fari’a Lopes, Littera; mal leva] malleva Longo 12 d’outra] d’outros Nunes, Lopes : d’outro Arbor Aldea : doutros Littera 13 porque] pois que Lopes, Littera; leva] leua Nunes 15 son] sou Lopes; leva] leua Nunes 17 que m’oje] que amor Nunes : quem m’hoje Littera 18 manda] m’anda Lopes, Littera 21 aquele] [d]aquele Lopes, Littera; que vos] qu’en vós Nunes 23 manda] m’anda Lopes, Littera 24 por] per Lopes; nimigalha] nemigalha Nunes, Lopes, Arbor Aldea, Littera
(I) Miña señora, quen de min vos garda, prívame a min, e comete un erro, de recibir ben e nin se decata de que fai un despropósito; mais aquel que vos garda en feliz día naceu se cos seus ollos ben contempla o voso corpo ben feito.
(II) Se eu fose o que vos leva, ergueríame en bo día, porque non faría unha má escolla doutra (muller), e máis vos diría: porque vós levades vantaxe en ser mellor que as outras, por iso son eu o que leva por vós coitas noite e día.
(III) Miña señora –que hoxe me manda–, a vós fixen unha demanda certamente porque a vós as miñas demandas nunca vos importaron nada de nada; mais unha cousa sei, así Deus me valla: que aquel que vos manda, aínda que convosco manda, por vós (manda) pouco ou nada.
Esquema métrico: 3 x 7’a 7’b 7’a 7’b 7’a 7’b 7’a 7’b (= RM 63:1)
Esta cantiga de amor parece presentar unha alusión ao marido (vv. 5, 11-12 e 21), figura ben rara na poesía galego-portuguesa (véxase unicamente a cantiga 974 de Airas Engeitado; por outra parte, isto podería confirmar a existencia do gardador, aliado do marido coa función de vixilancia da senhor, e que remite, coa debida distancia, ao gilos e aos lauzengiers das líricas d’oil e d’oc (isto é, dos miscradores ou cousidores galego-portugueses). De calquera maneira, a acumulación de erros de copia nos apógrafos e as dificultades de entendemento fan con que os diversos editores tentasen reconstruír, ás veces arbitrariamente, o sentido.
De acordo coa forma <uos> de BV, considerámos tónico o pronome vós, «[c]on valor enfático, en contrastes ou correlacións» (Monteagudo 2019: 100), pois as formas pronominais tónicas oblicuas poden funcionar como CD na lingua trobadoresca. Cfr. nota a 10.1.
Igual que vós no v. 1, min neste verso é tamén CD sen preposición. Nótese que é moi frecuente a aparición de guardar + mi(n), sen preposición: se guardardes mí (145.6), e min guardou / que vos non viss’, amig’; ... (604.10), porque non guardou min (725.14), mais vós guardade mí e vós de mal (1031.6), e como poderei / guardar de morte meu amig’e mí (1214.2).
É o singular dá o que permite falar dunha alusión ao marido, que en Nunes e mais Lopes e Littera foi reconvertido nunha forma plural.
O substantivo leva (‘acción de levar’ no v. 11, ‘premio, reconpensa’ no v. 13)1 só volve aparecer en 769.5. Con todo, é moi probábel que exista un xogo con maleva, voz usada repetidamente na Crónica Geral Galega, que significa ‘préstamo’, derivado regresivo de malevar, talvez do lat. manum leuare, como precisa Lorenzo, que comenta este paso de Afonso Sánchez e outras atestacións do substantivo (véxase Lorenzo 1977: II, s.v. maleua):
Et o Çide soya fazer suas maleuas cõ elles. [...] Et el rrey tomou ende muy gran pesar, et sacou y logo sua maleua, et envioullis XXX et V mĩll morauedis, et outros tantos aos outros castellos da fronteyra, que o partissem ontre elles, segũdo fosse a reteẽça de cada castelo. [...] El rey se meteu logo ao camjno et foyse para Toledo et sacou y sua maleua muy grande, et enuiou dessa uez a dõ Aluar Perez de Castro cõ grande acorro apressa. [...] Et el rrey, desque os mandadeyros vio, vẽeose para Toledo et sacou y muy grã maleua et envioullis muy grande acorro (cfr. CGPA, s.v. maleua).
E o verbo malevar xa se rexistra nun documento ourensán de 1279:
Et se o ela queria pagar o que ela tirou et malevou, plazeria a essa dona Mayor et ficarse ya as suas boas a sa morte, et se o non queria fazer, ela o pagaria todo per sas boas, assi como as ten obligadas a seus devedores (cfr. CGPA, ed. Romaní Martínez).
Só Longa transcribe correctamente a lección <dout̃> de BV (d’outra): ‘se eu fose o que vos leva, levantaríame en bo día, porque non levaría outra (diferente a vós), e máis vos diría: ...’.
A segmentación m’anda de Lopes e Littera no v. 18 (tamén no v. 23) anula o xogo entre a forma verbal e o substantivo sen achegar nada ao sentido e condicionando a puntuación e interpretación do texto, que nestas dúas edicións presenta múltiplas alteracións, nomeadamente nestes dous versos:
Mia senhor, quem m’hoje manda
a vós, m’anda fiz, sem falha...
A expresión non dar u͂a palha ‘non importar nada’ ten un ton coloquial e irónico similar a outras expresións que o trobador utiliza na cantiga 382. Só a achamos na Crónica Troiana:
Este Nástor era o mays cruel et o mays derranjado que en todo Grecia auj́a, ca el nõ daría hũa palla por matar hũ home doadament (Lorenzo 1985: 239).
Nótese a concordancia ad sensum: ‘mais (d)aquele que vos manda / sei tanto...’.
Agás Longo, todos os editores nivelaron arbitrariamente a forma nimigalha, con asimilación vocálica regresiva, coa xeral e maioritaria nemigalha.
Contrástese o sentido de 'boa constituição, boa forma' que o editor, Joseph Piel, atribúe a leva no Livro da ensinança de bem cavalgar toda sela (Piel 1986: 121).
Anterior
