[last revised: 21/11/2024]Print

336 [= RM 131,9]
Vej’eu as gentes andar revolvendo

Vej’eu as gentes andar revolvendo
e mudando aginha os corações
do que poen antre , ai varões!
E ja m’eu aquesto vou aprendendo
e ora cedo máis aprenderei:
a quen poser preito mentir-lho-ei,
e as[s]i irei melhor guarecendo,
ca vej’eu ir melhor ao mentireiro
ca o que diz verdade ao seu amigo;
e por aquesto o jur’e o digo
que ja máis nunca seja verdadeiro,
mais mentirei e firmarei log’al,
[e] a quen quero ben querrei-lhe mal,
e as[s]i guar[r]ei come cavaleiro,
pois que meu prez nen mia onra non crece
porque me quigi teer à verdade;
vede-lo que farei, par car[i]dade,
pois que vej’o que m’as[s]i acaece:
mentirei ao amigo e ao senhor,
e pojará meu prez e meu valor
con mentira, pois con verdade dece.
 
 
 
 
5
 
 
 
 
10
 
 
 
 
15
 
 
 
 
20
 

Manuscripts


B 374

Editions


I. Edicións críticas: Michaëlis (1990 [1904]: I, 851-852); Lapa (1970 [1965]: 588); Spina (1983: 44-45); Beltrán (1993: 28-29 [= LPGP 867]); Lopes (2002: 431); Eirín & Ferreiro (2014: 65); Littera (2016: II, 404).
II. Outras edicións: Molteni (1880: 137); Machado & Machado (1950: II, 159); Rios Milhám (2018b: III, 336).
III. Antoloxías: Nemésio (1961 [1949]: 57); Nunes (1959: 411-412); Oliveira & Machado (1959: 148-149); Fonseca (1971: 55); Landeira Yrago (1975: 210); Torres (1977: 347); Fiúza (1981: 177-178); Tavares & Miranda (1987: 16); Ferreira (1988: 101-102); Ferreira (1991: 147-148); Jensen (1992: 332); Ferreiro & Martínez Pereiro (1996c: 212); Magalhães (2007: 137).

Manuscript variants


1 Vej’eu] Deieu B   2 corações] coracoōs B   3 poen antre sí, ai varões] pōe aniresy ay uatoes B   5 e ora] Cora B; aprenderei] appenderey B   6 mentir] mentri B   14 e as[s]i] Casy B   15 prez] pᵉs B; onra] outra B   21 mentira] mētiza B

Editorial variants


2 aginha] aginh(a) Michaëlis   3 poen] põen Lapa, Lopes, Littera; ai varões!] a jurações Michaëlis, Spina : as nações LapaEirín & Ferreiro : aos varões Beltrán : os varões Lopes, Littera   7 as[s]i] asy Beltrán   9 ca o] c’ao Michaëlis, Lapa, Lopes, Spina   13 [e] a quen quero] a quen quer’o o[ge] Michaëlis, Spina : a quen quero [i] Lapa   14 e as[s]i] ca asy Beltrán; come] como Michaëlis   16 teer] tẽer Michaëlis, Spina; à] á Michaëlis   18 vej’o] vejo Michaëlis, Spina : veyo Beltrán; as[s]i] asy Beltrán   19 amigo] amig(o) Michaëlis : amig’ Spina   20 pojará] poiará Michaëlis, Lapa, Spina, Beltrán, Lopes, Littera

Metrics


Esquema métrico: 3 x 10’a 10’b 10’b 10’a 10c 10c 10’a (= RM 161:203)

Encontros vocálicos: 2 aginhaos; 8 a͜o; 9 verdadea͜o; 19 a͜o, amigoe, a͜o

Notes


Text
  • *

    Esta cantiga constitúe un dos escasos exemplos de sirventés moral que encontramos nos corpus trobadoresco profano galego-portugués.
    Por outra parte, por máis que en ningunha das edicións precedentes a cantiga sexa editada como ateúda, nin foi considerada como tal por Gonçalves (2016 [1993]: 269-270), coidamos que, para alén da ligazón causal entre as dúas primeiras estrofas, a ligazón do v. 13 coa cláusula causal contida no v. 15 reequilibra a liña discursiva da cantiga e culmina o enlace sintáctico-conceptual entre as estrofas. Cfr. nota á cantiga 15.

  • 3

    A consideración de varões como lectura de <uatoes> non presenta dificultade paleográfica de ningún tipo a partir da relativa frecuencia con que se presenta a terminación nasal -ões sen til ou lineta, así como a frecuentísima confusión <t>/<r> que se detecta nos apógrafos italianos.
    A expresión ai varões, proposta na versión de Rios Milhám, responde, pois á lección do manuscrito e encaixa semanticamente no período, constituíndo un apelo ao ‘público’ receptor da cantiga. O mesmo termo, utilizado na lingua trobadoresca exclusivamente como vocativo (véxase nota a 564.10), aparece nas Cantigas de Santa Maria tamén con esta función en múltiplas ocasións (CSM 2.5, 45.89, 55.79, 83.6 etc.), con unha ocorrencia coa interxección ai:

    Guarda mia donezỹa que a non perça per morte”.
    E quantos ali estavan ouveron gran desconorte;
    ca lle pose o cavalo del rey o pe atan forte
    sobr’ ela, e el rei disse: “Ai, varões, quena vee?” (CSM 354.33).

    É por isto que esta lectura é moito preferíbel ás anteriores, máis interventivas a respecto do manuscrito; isto é, sucesivamente: a jurações (Michaëlis), as nações (Lapa), os varões (Beltrán).

  • 6

    O verbo mentir ‘enganar, incumprir, dicir con mentira’, que habitualmente rexe dativo e se constrúe coa preposición a, ten neste caso un uso transitivo, confirmando que a transitividade é un concepto graduábel e variábel. Porén, é un uso ben escaso no corpus, pois só conta con outras dúas ocorrencias:

    o que me foi miscrar
    vosco por certo soube-vos mentir
    que outra dona punhei de servir (938.2);

           ...e meus preitos talhei
    con Frei Rodrig’e mentiu-mi-os (1430.27).

  • 8

    Aínda que, en xeral, ao(s) computa metricamente como bisilábico, en todas as ocorrencias de ao nesta cantiga (véxase tamén os vv. 9 e 19), este encontro vocálico é unisilábico (de modo semellante ao que acontece con aa(s), véxase nota a 336.8), como se pode atestar con seguranza noutras pasaxes do corpus (455.1, 725.3, 813.12 e 21, 17 e 26, 968.24, 1015.101356.r2 e r4, 1364.1 e 7, 1398.7, 1497.18, 1532.24, 1629.11). Cfr. nota a 73.21.

  • 9

    Nótese a anómala crase de ca que todos os editores estabeleceron neste verso, cando é perfectamente gramatical a deglutinación ca o. Véxase nota a 82.10.

  • 12

    Firmar ‘afirmar, declarar’ (< firmāre) só reaparece en 991.4 (pero o fez e o firmou) con outro matiz semántico.

  • 13

    A reintegración dunha copulativa incial achega unha solución métrica ao verso, menos interventiva que o aditamento de oje ou de i, propostos por diversos editores: nesta posición é moi frecuente omisión da copulativa por erro de copia, como mostran os abondosos casos en que algún dos manuscritos ofrece a lección correcta: A vs. B (65.29, 117.12, 165.10, 174.12 etc.), B vs. V (424.14, 1195.16 etc.), V vs. B (403.6, 1614.20 etc.).

  • 16

    Teer-se à verdade significa ‘dicir a verdade, ser verdadeiro’. Repárese no sentido irónico deste verso e dos que o acompañan, nun contexo onde se critica que guiarse polos valores da ideoloxía feudal, que deberían ser os que fixesen que os cabaleiros puidesen mellorar o seu estatus (tales como a lealdade e a palabra dada) non ten o resultado que sería de esperar. Ao contrario, os que ascenden socialmente son os que faltan á palabra dada e traizoan mesmo aos amigos. De aí que o trobdor afirme que tamén el vai mudar de actitude e vai actuar contra os principios éticos da cabalaría, pois só así poderá vivir ben como cabaleiro.

  • 17

    O sintagma par caridade (tamén en 862.4, 1218.18, 1432.11 e 1667.13) convive con por caridade (551.27, 1354.7 e 1430.1): tal distribución mostra como a variante preposicional par, especializada no uso en invocacións de tipo relixioso (nomeadamente par Deus), tende a estender a súa presenza a fórmulas relacionadas.

  • 18

    A continuación da estrofa, como amplificación explicativa do v. 18, parece esixir a consideración da presenza do artigo na secuencia <veyo> de B.

  • 20

    Condicionados pola grafía <i> de B, todos os editores precedentes propoñen unha forma *poiar; no entanto, trátase do pojar [po’ʒaɾ] (do lat. *podiāre), co sentido de ‘facer subir, elevar, medrar’, que só aparece noutras catro composicións (115.10, 1421.10, 1467.13 e 20, 1526.4, 7, 18 e 20).

Search
    No results

    This site uses third-party cookies for analytical purposes to help us track and monitor how users navigate the site (e.g. which pages they visit). Remember that if you accept third-party cookies, you should delete them from your browser options or from the system provided by the third party in question.
    Click below to accept or to edit your cookie settings.

    SettingsAccept