1370 [= RM 87,1]

Saben en Morraz’e en Salnes

Lopo Lias

Notas

Texto

• *

  A pesar de en B (e en V) esta cantiga aparecer como continuidade da anterior (UC 1369), coa atribución de un único número (en B), a métrica suxire que se trata de dúas composicións diferentes, probabelmente incompletas.
  A rúbrica da cantiga 1368 parece afectar tamén a esta composición, xunto coa anterior (UC 1369) ao utilizar o plural en “estes cantares”. En calquera caso, as cantigas UC 1368, 1369 e 1370 constitúen un microciclo por volta da figura da dona do Soveral e do «burges» Don Corral.

• 1

  Nótese a alusión aos dous puntos (Morrazo e Salnés) da xeografía occidental galega, na costa atlántica, nas Rías Baixas.
  Resulta verdadeiramente sorprendente a grafía <z> de BV en Morraz(o), pois no Corpus Galego-Portugués Antigo só se atesta a forma Morraço, coa excepción de un único documento (tardío, de 1485).

• 5

  A diverxencia <diria> B : <dizia> V lembra a situación producida en 956.18, en que tamén é necesario optar pola lección de V, a partir dun erro de copia pola frecuente confusión <r>/<z> en ambos os cancioneiros italianos, e nomeadamente no Cancioneiro da Biblioteca Nacional. Eis algúns exemplos: fezesse <feresse> B, <fezesse> V (534.18); fazian <Fariā> B, <fazian> V (956.18); fazer <farer> B, <fazer> V (1031.9); dizer <Direr> B, <diz’> V (1075.9) etc.

• 6

  A forma ordinal tercer constitúe unha variante especial de terceiro que só aparece en posición proclítica (575.7, 1356.1, 1398.7, 1427.4 e 1587.12), e sempre no sintagma tercer dia, tal como acontece tamén nas Cantigas de Santa Maria¹  e en textos prosísticos de teor literario (Crónica Troiana, Miragres de Santiago etc.) e, mesmo, en documentos forais ou tabeliónicos (véxase CGPA, s.v. tercer, terçer): 

  It(em) sobre-la demãda deue auu(er) tercer día se o demãdar o dem[ã]dado τ sse o demãdador o leyxar en ssa u(er)dade o demãdado nõ deue a au(er) p(ra)zo. saluo sse pedír acordo. τ sse ffor p(er) p(re)yto τ demandar [prazo pera morador na] vila deue-o a au(er) de tercer dia τ p(er)a ffora da vila au(er) p(ra)zo de do(us) noue dias. e p(er)a ffora do Reyno de tres noue días (Dos costumes de Santarém, 1294; cf. CIPM); 

  Et mandamos ao dicto Martin Bezerra que faça esto asy outorgar a a dicta sua moller daqui a tercer dia (doc. de 1395; CGPA, ed. González Garcés);

  que d’oje a tercer dia quitasen todas las prendas que por la dita rason lles foran peñoradas (doc. de 1417; CGPA, ed. Rodríguez González).

  O sistema de contaxe “analóxica” (dez e tres, v. 4) era común na Idade Media. Nas cantigas achamos dez e tres ‘trece’ tamén en 1610.10, xunto con dez e seis ‘dezaseis’ en 1369.3. Véxase outro exemplo de acumulación numérica nas Cantigas de Santa Maria:

  e cada dia pela gran sesta
  vỹan da ost’un e dous e tres,
  que lles contaron da mort’a gesta
  que pres Juyão a gran door (CSM 15.181).

• 7

  A lacuna textual podería afectar a máis dun verso, de medida descoñecida. En calquera caso sería esperábel un verso similar ao anterior e que cadrase tamén coa cantiga inicial do ciclo; de se tratar de un único verso a faltar, tería probabelmente a medida dos dous anteriores e podería ser, por exemplo, [migo seria].

• 8

  Non temos elementos que permitan identificar o burges Don Corral. Véxase Marcenaro & González 2024: s.v. Luzia, Dona.
  Nótese, tamén, como a forma burges (de uso compacto na lírica profana e relixiosa) presenta aínda fricativa palatal sonora, anterior ao proceso de extensión analóxica con burgo que produciu o cambio /ʒ/ → /g/. Porén, xa contemporaneamente foi iniciado o proceso, tal como mostra a presenza de burgueses a carón de burges(es) na Crónica Geral d’Espanha de 1344, así como nas obras de Fernão Lopes. Véxase CGPA, s.v. burges, burgues.