485 [= RM 18,34]

Pero da Ponte, paro-vos sinal

Afonso X

Notas

Texto

• *

  Novo escarnio afonsino contra Pero da Ponte por algunha composición heterodoxa do trobador galego.

• 1

  A frase parar sinal ‘notificar xudicialmente’, que provén do ámbito xurídico, correspóndese coa lección dos manuscritos, e así foi adoptada polos editores poslapianos.

• 3

  A forma erudita esperital, ocorrencia única no corpus profano, é xeral na Idade Media, cunha mínima adaptación fonética a partir do lat. spiritualem, con apoio vocálico no s- líquido latino e desaparición do wau (presente na lección <padre spiritual> de V).

• 5

  Nótese o lapso de BV coa presenza de agora (tamén na estrofa III), face á correcta lección ora na estrofa II. Cfr. nota a 108.14.

• 7

  A convivencia e intercambio entre as formas tan e atan (tanto e atanto, tal e atal) permite restaurar a isometría versal coa forma reforzada, aínda que a opción de Pellegrini (pois [que]) é tamén aceptábel. Véxase nota a 83.7.

  Descomunal, adxectivo derivado por prefixación de comunal (véxase nota a 537.11), é moito máis común na lingua das cantigas do que a súa base léxica (véxase tamén 3.12, 495.16, 497.9, 527.14, 592.14, 926.20 e 1408.27).

• 9

  A forma verbal sal é P3 do presente de indicativo de sair (< salit), con evolución fonética regular (cfr. outras formas verbais como dol, fer, quer etc.; véxase Ferreiro 1999: §180a). Modernamente foi regularizada (sae ~ sai) conforme o paradigma xeral do verbo. Cfr. nota a 104.6, 1540.3.

• 10

  O comportamento métrico de diaboo no corpus trobadoresco profano indica que é unha palabra trisilábica (di·a·boo), neste caso formando a sinalefa diaboo‿a, o cal evita a moi anómala crase de que de Lopes.

• 13

  A voz proençal (tamén en 537.1 e 541.1) e Proença (1348.2) é evolución directa do lat. prouĭntialem e prouĭntiam, con caída de -u- intervocálico en contacto con vogal palatal (véxase Ferreiro 1999: §54c); deste xeito, Proença e proençal son as formas xerais na Idade Media para Provenza e o seu xentílico (véxase CGPA, s.v. Proença, proençal, proençaes).

• 14

  A oposición entre o trobar de Pero da Ponte e mais de Bernal de Bonaval e o trobar dos provenzais talvez, de forma xeral, aluda a unha pretendida poética menos refinada do trobador compostelán, a quen se aproximaría a de Pero da Ponte, afastada do requintamento formal e conceptual da poética cortés vinda da Provenza.

• 15

  Nótese o evidente lapso de BV coa lección trobador en vez de trobar, erro de copia que volve aparecer no Cancioneiro da Vaticana en 1443.13.

• 19

  Vila Real é a denominación afonsina (a partir de 1255) de Pozuelo Seco de Don Gil, a actual Ciudad Real (España), en La Mancha, onde era importante a produción vinícola.

• 20

  O adxectivo mao presenta nos manuscritos a forma gráfica <maao>, con duplicación vocálica característica destes encontros vocálicos, presente na escrita galego-portuguesa desde os seus inicios e con frecuencia progresiva nos textos finais da Idade Media. De feito, ao longo do corpus das cantigas <-aao> rexístrase en mao (880.6, 1118.8, 1344.31, 1585.9, 1619.8), pao (1344.25, 1587.6, 1619.11), vao (1344.29), así como no conglomerado dá-o (1344.27). O mesmo proceso gráfico pode observarse tamén na terminación -ão de cristão, mão, irmão, vilão etc. (cfr. nota a 115.30).