1378 [= RM 97,27]
Ouv’Albardar caval’e seendeiro

Esta outra fez a un escudeiro de pequeno logo, e dizian-lhi Albardar; e fez-lh’estes cantares d’escarnh’e de mal dizer; e diss’assi:

Ouv’Albardar caval’e seendeiro
e cuidava cavaleiro seer,
[e] quand’eu soub’estas novas primeiro,
maravilhei-m’e non o quis creer,
[e] fiz dereito, ca non vi fazer,
des que naci, d’Albardar cavaleiro.
 
 
 
 
5
 

Manoscritti


B 1360 (f. 291r, cols. a-b), V 968 (f. 154r, col. b)
[Cantiga de Escarnio e mal dizer]

Edizioni


I. Edicións críticas: Bertolucci Pizzorusso (1992 [1963]: 131); Lapa (1970 [1965]: 438 [= LPGP 652]); Lagares (2000: 160 [rúbrica]); Lopes (2002: 311); Littera (2016: II, 139).
II. Outras edicións: Monaci (1875: 331); Braga (1878: 182); Machado & Machado (1958: VI, 96).
III. Antoloxías: Tavares & Miranda (1987: 350).

Varianti manoscritte


Rúbrica: fez] feza B

Texto:
1 Albardar] alhardar V   2 e] om. V

Varianti editoriali


Rúbrica: Albardar] Albardan Lapa : Albardam Lopes, Littera; mal dizer] maldizer Lopes, Littera; e fez-lh’estes cantares d’escarnh’e de mal dizer; e diss’assi] om. Lapa

Texto:
1 Albardar] Albardan Lapa : Albardam Lopes, Littera; caval’e seendeiro] cavalo seendeiro Bertolucci Pizzorusso   3 [e] quand’eu] quand’eu Lapa, Bertolucci Pizzorusso : quando eu Lopes, Littera   4 non o] nõn’o Lopes   5 [e]] om. Lapa, Lopes, Bertolucci Pizzorusso, Littera; ca] ca [eu] Lapa   6 Albardar] Albardan Lapa : Albardam Lopes, Littera

Parafrasi


Esta outra fíxoa a un escudeiro de baixa estirpe, a quen alcumaban Albardar; e fíxolle estes cantares de escarnio e mal dicir; e di así:
 
(I) Tivo Albardar cabalo e rocín de carga e coidaba en ser cabaleiro, e así que eu souben esta novas fiquei marabillado e non o quixen crer, e fixen ben, porque desde que nacín nunca vin facer cabaleiro a un Albadar.

Metrica


Esquema métrico: 10’a 10b 10’a 10b 10b 10’a (= RM 79:11)

Note


Sigla
  • Os cantares d’escarnh’e de mal dizer da segunda parte da rúbrica fan referencia ás cantigas 1378 e 1379, centradas en Albardar.
    O substantivo logo ‘lugar’, do lat. locum, non ten presenza nos textos poéticos (é sinónimo minoritario de logar), embora teña certo uso na produción prosística.
    O antropónimo Albardar debe ter un carácter despectivo, tal como se deduce da súa obvia relación con albarda, obxecto do ámbito rústico. Non obstante, a partir de Lapa todos os editores transforman o unánime <albardar> en Albardan ~ Albardam, talvez condicionados pola real existencia das voces albardon ~ albardan ‘cabalo de carga’ e alvardan ~ alvardão ‘parvo’. 
    O primeiro vocábulo conta con múltiplas documentacións na prosa notarial (véxase CGPA, s.v.):

    Item vnum mulum magnum et dous albardoes cum suis paramentis (doc. 1373, ed. Cal Pardo).

    Et por que vaa en eſte anno agora para a vendima a Ponferrada cõ os meus albardõos ajudar a coller o vjño que alo ajo (doc. 1414, ed. C. de Azevedo Maia).

    Iten a ferradura mular et dos albardoes lançada enno pẽe a tres branquas et hũu coroado (doc. 1417, ed. Rodríguez González).

    Et outrosy, en rasón da ferraje ordenaron e mandaron que desen da ferradura de caualo grande de sela VI blancas et da ferradura de aluardón deytada eno pe da besta Vo brancas, et da ferradura de asémela e de mula IIII blancas et de ferradura do asno un mr. (doc. 1441, ed. Ferro Couselo).

    Primeiramente, que tomou Ares de Triindade quatroçentos mrs et hua azémela et que tomou Afonso de Loureiro çinco beserros e hun albardón (doc. 1446, ed. Ferro Couselo).

    Iten mays, hun albardán et hua égoa con seus aparellos (doc. 1455, ed. Ferro Couselo).

    O nome alvardan (alvardão nas Cantigas de Santa Maria) atéstase en obras e xeografías diversas (véxase CGPA, s.v.):

    Ben vennas, Mayo, con bõo verão;
    e nos roguemos a Virgen de chão
    que nos defenda d’ome mui vilão
    e d’atrevud’e de torp’alvardão. (CSM 406.51).

    Et este rey dom Rramiro, por que o seus arangoeses [aujã] por çĩple et que nõ era muy agudo en seu entendemento, os rricos omes et os caualeyros faziã escarno del et acusauãno, en maneyra que lli faziã fazer muytas cousas que nõ pertẽeciã a rrey, com̃o se fosse aluardã (Crónica Geral Galega, ed. R. Lorenzo).

    Mas aquy he de saber, segundo o que conta o arcebispo dom Rodrigo, que el rey Teudero nõ foy morto per os seus vassallos; mas que hũũ criado da raynha Amallasent, por amor de vyngar a sua morte, fyngeusse alvardã, assy como sandeu. E diz que, estando el rey Teudero hũũ dya em seu paaço, fallando cõ seus ricos homẽẽs, que entrou aquelle alvardam e deu a el rey hũũ tal golpe que logo a poucos dyas foy morto (...) Este rey dom Ramiro era homem simprez e nõ era agudo em seu intendimento. E, por esto, os ricos homẽẽs e os cavalleiros faziam delle scarnho e outrossy murmuravõ delle e fazianlhe taaes cousas que nõ cõviinhã pera rey, como se fosse algũũ alvardam. (Crónica Geral d’Espanha de 1344, ed. Cintra).

    E aquello principalmente he seu cada hũũ se trabalha[r] de conhecer o sseu engenho e força, fazendosse forte juiz e escoldrynhador dos seus erros e dos seus bẽẽs, em tal maneira que nom pareça que os albardãães teem mais sabedoria que nos, por que elles nom se trabalham d’arremedar as estorias melhores, mas as que lhe[s] som mais convenyentes. Pois estas cousas taaes esguardará o albardam na zombaria, e nom as veerá o homem sabedor em sua vyda? (Leal Conselheiro, ed. J. Piel).

    O<ra> rogo eu a todos aquelles que este liuro leerẽ que assy como elles amam sua salua<ç>om que se guardem de pareçer aos aluardaaes que nõ teem peor cousa que sua casa (Os sete tratados cartusianos; Lemos 2009: 200).

    Probabelmente de aquí deriva o “apelido” presente nun documento galego de 1276: Iohan Aluardan ome do abade (cfr. CGPA, ed. Lucas Álvarez). E similar orixe terá o nome do personaxe localizado por António Resende de Oliveira na procura de documentacións de Martin Soarez (1994: 388). Eis a síntese do Projeto Littera: “Trata-se muito possivelmente do Sueiro Albardam que Resende de Oliveira localizou nas Inquirições de 1220, o qual, juntamente com dois Martim Soares, compareceu como jurado na freguesia de S. João de Boalhosa, perto de Ponte de Lima (região de origem do trovador Martim Soares)”. Véxase, tamén, Marcenaro & González (2024, s.v. Albardan).
    No entanto, a existencia dun Soeiro Albardan, talvez destinatario da sátira, non xustifica a emenda realizada pola unánime lección <albardar> transmitida na rúbrica e mais en dúas cantigas por dous códices, embora o trobador pode xogar, sen problema, co eco deses vocábulos contra Albardar, obviamente relacionado tamén con albarda.

Testo
  • 1

    A voz seendeiro significa ‘rocín’, e na produción prosística tende a aparecer no sintagma sendeiro d’albarda. Eis nos Livros de Linhagens

    e pose-a em cima d’ũu sendeiro d’albarda, o rostro contra o rabo do sendeiro (Mattoso 1980: II/1, 269); 

    sendeiro d’albarda o rostro cõtra o rabo do sendeiro. e huũ home cõ ela e nõ mais (Brocardo 2005: 59).

  • 3-5

    A utilización da conxunción copulativa e no inicio de verso para reintegrar unha sílaba está sustentada pola moi frecuente omisión da copulativa por erro de copia, como mostran os abondosos casos en que algún dos manuscritos ofrece a lección correcta: A vs. B (65.29, 117.12, 165.10, 174.12 etc.), B vs. V (424.14, 1195.16 etc.), V vs. B (403.6, 1614.20 etc.). E noutros casos, a métrica e/ou o sentido indica a necesidade da recuperación da copulativa (véxase 6.14, 60.27, 103.18, 110.3 e 17, 230.5, 271.5 etc.). Cfr. nota a 42.15 e 274.19.

Cerca
    Nessun risultato trovato