230 [= RM 71,3]

Non pode Deus, pero pod’en poder

Joan Lobeira

Notes

Text

• 5

  A locución adverbial modal a la fe ‘certamente, en verdade, sen dúbida’, presenta a variante a la minha fe (533.15) e é similar a a bõa fe (1319.6 e 13) e a per bõa fe, a fórmula maioritaria no corpus. A la fe (241.29, 890.11, 1008.4, 1261.16, 1469.19, 1499.5, 1547.1, 1619.10) mantén a forma arcaica do artigo, que ficou petrificada na locución, e que é utilizada tamén na prosa, como na Crónica Geral Galega:

  quando os yrmãos viu descabeçados ante sy, ente͂deu que assy yriã ata el, a la fe, et assi sse acabaria (Lorenzo 1975: 198).

  O seu uso chega como mínimo ao século XV, pois aínda se rexistra en Fernão Lopes:

  A lla fe, disserom, se nom buscaremos nós outro que rreine sobre nós, que tenha cuidado de manteer o poboo em dereito e em justiça e nom leixe as cousas que tem de fazer de sua fazenda por hir ao monte e aa caça andar um mes (Crónica de D. Fernando; Macchi 2004: 224).

  É necesaria a copulativa inicial do verso para a correcta contaxe métrica do verso: nesta posición é moi frecuente omisión da copulativa por erro de copia, como mostran os abondosos casos en que algún dos manuscritos ofrece a lección correcta: A vs. B (65.29, 117.12, 165.10, 174.12 etc.), B vs. V (424.14, 1195.16 etc.), V vs. B (403.6, 1614.20 etc.).

• 6

  A xunción de en quanto en Nunes e Lopes indica que interpretan como adverbio o que semella preposición + pronome relativo na frase en quanto Deus é ‘na medida en que é Deus’.

• 6-7

  A comprensión destes dous versos é difícil polos xogos de palabras e polo hipérbato. A conxunción completiva que reaparece tras a frase parentética (véxase nota a 53.17-18): 

  [e] sei eu d’El ũa ren, a la fe:
  que, pero El pod’, en quanto Deus é,
  seu ben que perça non pod’El poder.

  Isto é: ‘... sei / que, aínda que El pode, na medida en que é Deus, / que (eu) perda o seu ben (da senhor) non pode poder El'.

• 9

  Emendamos o feminino en <quātas>, que parece inducido pola presenza de senhor, que neste contexto non se refira a unha dona senón a Deus.

• 10

  Por volta de ei apreso aparece a frase formularia segund’apreso ei, con variacións redaccionais en 472.8 e 1118.20.

• 15

  Fronte á posibilidade de e, pero, con independencia sintáctica das dúas conxuncións, optamos pola locución conxuntiva de valor concesivo e pero ‘aínda que’, de uso regular ao longo de corpus –cómpre sinalar, non obstante, que en bastantes ocasións é posíbel optar por unha ou outra lectura.

• 20

  O verbo dar esixe CD (o ben da senhor), razón por que debe ser emendada a lección de B, cun banal erro <e>/<o>, por máis que nas anteriores edicións se manteña me.

• 21

  Todos os editores introduciron unha negación ausente do manuscrito, suprimindo o pronome El, para acomodar o v. 21 ao contido anterior da estrofa: ‘Deus pode moito, mais non pode conseguir que o trobador perda o ben da súa dona, pois nunca o alcanzou’. Porén, e para alén de manter o texto manuscrito, por ser o verso conclusivo da argumentación, este verso está formulado como unha especie de solicitude de aquiescencia sobre a veracidade da abrupta afirmación inicial que cuestiona a omnipotencia de Deus (vv. 1-2). Así, a necesaria xustificación desa heterodoxa afirmación é argumentada ao longo de dezasete versos e conclúe no v. 20, en que se desvela a clave da cantiga (‘Deus, por moi poderoso que sexa, non lle pode facer perder algo que nunca tivo’). Deste modo, o verso final nos remite aos dous versos iniciais cos que forma o marco en que se encadra a argumentación. Así, este verso final, formulado como interrogativo ou como afirmativo irónico, mostraría a convicción de o trobador ter demostrado retoricamente a veracidade da afirmación inicial.