533 [= RM 25,100]

Que soidade de mia senhor ei

Don Denis

Notes

Text

• *

  Sobre o carácter de verdadeira cantiga ateúda atá a fiinda desta composición, incluída na relación de Gonçalves (2016 [1993]: 269-270), véxase nota á cantiga 15.

• 10

  Este verso levanta a cuestión de quen é o suxeito de ten en poder: conforme o discorrer da cantiga, coidamos que o suxeito é Deus (‘porque a ten toda ela baixo o seu poder’), de modo que ela é CD sen preposición, como pode acontecer coas formas pronominais tónicas oblicuas na lingua trobadoresca.

• 14

  A existencia da variante eno na lingua das cantigas favorece a súa escolla para salvar a hipometría do verso. Ademais, ao longo dos cancioneiros detéctase con frecuencia a presenza de no(s) ~ na(s) en B cando A achega a lección correcta eno(s) ~ ena(s) (véxanse 66.9, 164.r2, 217.11, 227.4, 278.21, 355.8).

• 15

  A locución adverbial modal a la fe ‘certamente, en verdade, sen dúbida’, presenta a variante a la minha fe nesta cantiga, en calquera caso é similar a a bõa fe (1319.6 e 13) e a per bõa fe, a fórmula maioritaria no corpus. A la (minha) fe (230.5, 241.29, 890.11, 1008.4, 1261.16, 1469.19, 1499.5, 1547.1, 1619.10) mantén a forma arcaica do artigo, que ficou petrificada na locución, e que é utilizada tamén na prosa, como na Crónica Geral Galega:

  quando os yrmãos viu descabeçados ante sy, ente͂deu que assy yriã ata el, a la fe, et assi sse acabaria (Lorenzo 1975: I, 198).

  O seu uso chega como mínimo ao século XV, pois aínda se rexistra en Fernão Lopes:

  A lla fe, disserom, se nom buscaremos nós outro que rreine sobre nós, que tenha cuidado de manteer o poboo em dereito e em justiça e nom leixe as cousas que tem de fazer de sua fazenda por hir ao monte e aa caça andar um mes (Crónica de D. Fernando; Macchi 2004: 224).

  De todos os modos, nótese o uso proclítico da forma tónica bisilábica minha na locución adverbial a la minha fe, certamente escaso no corpus (só 876.18, 1005.8, 1312.6 e 1629.5), onde é esmagadoramente maioritario o uso de mia, forma átona (unisilábica).

• 19

  Fronte a posibilidade de [a]tal para resolver a hipometría do verso, optamos por quis[o] (véxase nota a 60.19) que ten a vantaxe de manter o paralelismo co v. 13 (ca tal a fez...) e, ao tempo, posibilitar o acento na cuarta sílaba. Neste entido, igual que acontece con fezo vs. fez (véxase nota a 53.16), a forma quiso tamén presenta tendencia á alternancia con quis, circunstancia que confirma que, en certos casos, quis[o] é a solución máis axeitada para resolver os problemas de hipometría versal. Véxase como, face á correcta forma quiso de A, os apógrafos italianos presentan quis (por ela, nunca m’er quiso [<quis> B] falar, 310.7; pois s’El nunca de min quiso [<qⁱs> BV] doer, 420.9), do mesmo xeito que no refrán da estrofa I da cantiga 995 aparece a seguinte variación A vs. BV: que nunca Deus gran coita quiso dar vs. que nunca Deus mui gran coita quis dar.