Esta cantiga de cima fez o conde Don Gonçalo Garcia en cas Do[n] Rodrigo Sanch[e]z, por ũa do[n]zela que levaron a furto, que avia nome Codorniz, e o porteiro avia nome Fiiz.
A copia manuscrita desta cantiga presenta unha segunda versión fragmentaria da estrofa II.
I. Edicións críticas: Lapa (1970 [1965]: 275 [= LPGP 369-370]); Lagares (2000: 115); Lopes (2002: 36); Littera (2016: I, 423).
II. Outras edicións: Molteni (1880: 147-148); Machado & Machado (1950: II, 294); Rios Milhám (2018b: III, 450).
III. Antoloxías: Tavares & Miranda (1987: 326); Ferreiro & Martínez Pereiro (1996c: 121); Diogo (1998: 172); Corral Díaz & Vieira (2023: 157-158).
Rúbrica. Gonçalo] Goncalo B; e] et B
Texto. 2 Rodrigo] podrigo B 4 digo] dico B 6 ca ia (ent**di) eutre\e/dor B 8 Fiiz] Fiijz B : Fiz B’ 9 [e] nen sol] om. B'; pensado] reusado B 10 Mais faz mela asy andar B : eleyxame Assꝯ andar B’ 11 ca \uos/ sey namorado B : cabossꝯ namorado B’ 12 pero] mais B; quer’ante molher] q̄rente <...> molhr̄ B : pero <...> B’ 13 eq̄ q̄ria uolunter B : qⁱ quiya uolōne B’ 14 qⁱ fosse / E uē forcado B : eu enfforcado B'
Rúbrica: Sanch[e]z] Sanches Littera.
Texto: 1 Levaran a] Levarõ-na Lapa : Levarom-n’a Lopes, Littera 3 Fi[i]z] Fiz Littera 4 [or]’eu] lh[e] Littera 6 [son] eu] eu [son] Lapa, Lopes 10 mais faz-m’ela] e leixa-m’ Lapa, Lopes, Littera 14 fosse eu enforcado] fogiss’e non forçado Lapa, Lopes : fosse eu e nom forçado Littera
(I) Levaron a Codorniz de casa de Don Rodrigo; mais quen lle dixese a Fiz isto que agora eu digo: que garde ben a miña senhor, porque eu son traidor se ela se quere ir comigo.
(II) Fiz non se quere gardar e nin pensa en tal cousa; mais ela faime andar cabo de si e namorado; aínda que eu prefiro unha muller que quería de boa vontade que eu fose enforcado.
Esta cantiga de cima fíxoa o conde Don Gonzalo García na casa de Don Rodrigo Sánchez, por unha moza doncela que levaron ás agachadas, apelidada Codorniz, e o porteiro chamábase Fiz.
Esquema métrico: 2 x 7a 7’b 7a 7’b 7c 7c 7’b (= RM 101:64)
Encontros vocálicos: 3 dis[s]es[s]e‿a; 10 ela‿assi
A segunda copia da estrofa II é fragmentaria, aínda que achega elementos para a fixación, ás veces conxectural, do texto.
A composición alude ao rapto que Joan Bezerra fixo de Maria Rodriguez ‘Codorniz’ a mediados do século XIII. O trobador dálle consellos ao porteiro Fiiz (‘feliz’), que parece tamén estar tentado a cometer o mesmo rapto. Este acontecemento vén narrado nos Livros Velhos de Linhagens:
E esta dona Maria Codorniz rouçou-a João Bezerra de casa de dom Rodrigo Gomes, e fege nela Gonçalo Gomes, o Gordo. E fora ante ela casada com Martim Martins Marinho, e fege nela dom Pero Martins Marinho (Mattoso & Piel 1980: 207).
É necesaria a copulativa inicial do verso para a correcta contaxe métrica do verso: nesta posición é moi frecuente omisión da copulativa por erro de copia, como mostran os abondosos casos en que algún dos manuscritos ofrece a lección correcta: A vs. B (65.29, 117.12, 165.10, 174.12 etc.), B vs. V (424.14, 1195.16 etc.), V vs. B (403.6, 1614.20 etc.).
Recorremos a pero, procedente da versión fragmentaria da estrofa, pois a variante mais de B tería de ser computada como bisilábica. Véxase nota a 12.8.
Neste verso aparece a única ocorrencia de volonter (‘voluntariamente, de boa vontade’) na poesía profana, que, xunto coas sete ocorrencias das Cantigas de Santa Maria (véxase Mettmann 1972: s.v. volonter), son as únicas documentacións deste provenzalismo (ou galicismo) que coñecemos no período medieval (cfr. García-Sabell Tormo 1990: 347).
O seguimento literal das dúas versións manuscritas (<E uē forcado> B : <eu enfforcado> B') leva a editar eu enforcado, en face de todas as precedentes edicións, que acomodan o texto de modos diferentes. Porén, nada hai que impida unha lectura literal nunha pasaxe que, por outra parte, presenta notábeis dificultades de edición pola fragmentación e deterioración do texto manuscrito.
Repárese, ademais, en que o adverbio volonter alude ironicamente ao consentimento da moza na fuxida e a referencia á forca poderá aludir ao castigo que podería sufrir o seu raptor.
Precedente
